28.02.2013
Printer »»»
ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu gündəmin aktual mövzuları ilə bağlı «Bizim Yol»un suallarını cavablandırır. Partiya sədri cəmiyyətdəki qarşıdurmanın səbəblərindən danışır, hakimiyyətin həm daxildə, həm də beynəlxalq almlə konfrantasiyaya getməsinin perspektivlərinə toxunur. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik. -
Sərdar bəy, hakimiyyət son bir ayda cəmiyyətin ictimai-siyasi kəsiminə nəzarəti gücləndirmək üçün qanunvericiliyə mühüm dəyişikliklər etdi. Eyni zamanda, 12 fevral konfransıyla daxili qruplara mesajlarını verdi. Bu mənada hakimiyyət seçkidə istədiyi uğuru qazana biləcəkmi?
Sərdar bəy, hakimiyyət son bir ayda cəmiyyətin ictimai-siyasi kəsiminə nəzarəti gücləndirmək üçün qanunvericiliyə mühüm dəyişikliklər etdi. Eyni zamanda, 12 fevral konfransıyla daxili qruplara mesajlarını verdi. Bu mənada hakimiyyət seçkidə istədiyi uğuru qazana biləcəkmi?
- Ümumiyyətlə, hakimiyyət indiyə qədərki seçkilərdə də uğuru demokratik prosedurlara əməl etməklə qazanmayıb. Azərbaycanda seçkiləri saxtalaşdırmaq, uzurpasiya, güc yolu ilə keçirirlərsə, təbii ki, hakimiyyət istədiyinə çatacaq. Ancaq demokratiya elə gedişatdır ki, prosedurun bir tərəfinin demokratiya istəyindən hər şey asılı deyil. Əgər hər iki tərəf demokratiya istəməsə avtoritarizmdən demokratiya keçid mümkün deyil, belə olanda isə yalnız inqilabi yol qalır.
- Demək istəyirsiniz ki, proseslər inqilaba doğru gedir...?
- Mən hesab edirəm ki, hökumət könüllü və müxalifətlə bərabər əsaslarda qanuni seçkilərə getməsə, yalnız uzurpasiya, saxtakarlıq yoluna üstünlük verəcəksə, Azərbaycanda vəziyyət inqilabi yolla dəyişə bilər.
- Bəs cəmiyyət inqilaba hazırdırmı, yaxud istəyirmi?
- İnqilablar təhtəlşüurda hazırlandığından heç kəs inqilabların necə hazırlandığı və yaxud nə zaman olacağını deyə bilməz. İnqilab yalnız üzə çıxanda deyilir ki, aha, inqilaba hazırlıq gedirmiş. Təbii ki, ayrı-ayrı etirazlar, kütləvi narazılıqlar təhtəlşüurda hazırlanmanın əlamətləri kimi ortalığa çıxa və dəyərləndirilə bilər. Amma bütövlükdə o inqilablar necə və nə vaxt olacaq sualına heç kəs cavab verə bilməz. Çünki inqilablar şüurlu proses olmadığından qanunauyğunluqla müəyyənləşdirilmir.
- Seçkiyə aylarla zaman qalmış bir ərəfədə Azərbaycan hakimiyyətinin qonşularla münasibətləri də rəvan deyil, Milli Məclisdə Türkiyə prezidenti Abdulla Gül hədəfə alınır, ondan əvvəl baş nazir Ərdoğan Heydər Əliyev Mərkəzinin inşasının israfçılıq olduğunu deyir, Avropa Birliyinə gəldikdə qonşularla müqayisədə Şərq Tərəfdaşlığı Proqramı yerinə yetirilmədi, ABŞ səfiri Morninqstarın son müsahibəsində isə diplomatik mesajlar aşkar şəkildə sezilirdi. Bu mənada qonşularla münasibətin arzuolunmaz olması hansı situasiyanı yarada bilər?
- Təbii ki, müasir dünya əməkdaşlıq müstəvisində inkişaf edir. Bizim hökumətin isə çox sevdiyi tezis var: “Heç kəs Azərbaycana təsir edə bilməz”, halbuki, dünyanın superdövləti ABŞ-da xarici təsirdən asılıdır. Məsələn, Əbu-Qureyb, Quantonamo həbsxaları tənqid olundu, Vaşinqton məcbur olub bağladı, hətta üzr də istədi. O ölkələr ki, hamıyla düşmən vəziyyətdə olur, onlar inkişaf etmir, o cümlədən Azərbaycan dövlət olaraq inkişaf etməyəcək. Ola bilsin ki, idarə edənlər oğurluq yoluyla pul qazanıb xaricdə özlərinə şərait yaradar, özlərini də milyarderlər sırasına daxil edərlər. Amma Azərbaycan dövləti inkişaf etməyəcək. Yəni qonşularla, sivil dünyayla qarşıdurma dövlətimizi bəşəriyyətin getdiyi inkişafdan geri salacaq.
- Dediyinizdən bu məntiq yaranmır ki, hakimiyyət daxili və xarici gücləri zor müstəvisində udmaq istəyir...?
- Hakimiyyətin gücü yoxdur, sadəcə, tarixi şərait elədir ki, aparılan siyasət onun xeyrinədir. Təsəvvür edin ki, Çin, Hindistan, İran kimi dövlətlərlə müqayisədə Azərbaycan ümumiyyətlə yoxdur. Ona görə hakimiyyətin özbaşınalığı, beynəlxalq ictimaiyyətlə üz-üzə gəlməsi şıltaq uşağın şit hərəkətlərini xatırladır. Baxın, böyük və əhalisi çox olan dövlətlərin hakimiyyətləri 1 ayın içində dəyişdirilir, məsələn, Misir, Liviya, İraq. Mübarək, Səddam dünyaya meydan oxuyurdu, amma onların özlərinin və ailələrinin aqibətini də gördük. Yəni beynəlxalq aləmdə hakimiyyətin hərəkətlərinə reaksiya verilməməsi Azərbaycana diqqət ayırmamaqla, önəm verilməməklə bağlıdır, burda rəsmi Bakının gücü nəzərə alınmır.
- Şıltaq uşaq adlandırdığınız hakimiyyətə dözüm limiti nə qədərdir?
- Müasir tarix milli yox, regional çərçivələrdə yazılır. Azərbaycan şıltaqlıq etdi-etmədi, postsovet ölkələriylə eyni vaxtda inkişaf edəcək. Baxın, Ukrayna və Gürcüstan bir qədər önə buraxıldı, bu gün proseslər geri qayıtdı, çünki bütövlükdə regionun plasdarmın özündə dəyişiklik olmadı. Yəni milli çərçivədə dəyişiklik müasir, qlobal dünyanın məntiqinə ziddir. Biz xaricilərlə görüşlərdə deyirik ki, Gürcüstan və Ukraynanın eksperimental olaraq demokratiyaya keçidi heç vaxt gələcəyə nail ola bilməz, əksinə geri gedəcək. Necə ki, qalan postsovet respublikalarında demokratiya hərəkatı güclənməyib, bu ölkələrdə də xüsusi qaydada irəliləyiş mümkün deyil. Çünki hamısı eyni tarixi taleyi yaşayıblar. Bir sözlə, Azərbaycana milli çərçivədə, eksperiment olaraq müdaxilə olmayacaq, proses ümumi şəkildə gedəndə bizə də təsir göstərəcək.
- Ancaq Ermənistanda seçkilər Gürcüstanı yamsılamaq kimi göründü, sanki səs faizlərinin bölünməsi baxımından bir irəliləyiş göründü...
- Qərbin Ermənistanda xüsusi marağı yoxdur, bu ölkə birmənalı şəkildə Rusiyanın təsiri altındadır və Vaşinqtonla Moskva ölkədə üz-üzə gəlmirlər. Doğrudan da Azərbaycandan fərqli olaraq orada xalq müxalifətə dəstək verdi, məsələn, 2003-cü ildə İsa Qəmbər istənilən qədər səs toplasa da, xalq onu qorumaq üçün qalxmadı. Ermənistanda isə insanlar bizə nisbətən fərqlidir. Bunun səbəbi Qarabağ sindromundadır, onlar Qarabağı alıb özlərini qalib kimi hiss edirlər, biz isə məğlubiyyət kompleksindən çıxa bilməmişik, yəni milli çərçivədə hər birimiz məğlubuq. O məğlubluq kompleksindən çıxmayana qədər hər hansı mübarizəyə hazır ola bilmirik. Ermənistanda isə əksinədir, hər adam özünü qalib hiss edir.
- O zaman belə çıxır ki, Qarabağı azad etməyənə qədər demokratik cəmiyyət qura bilməyəcəyik?
- Yox, yalnız Qarabağ deyil, başqa bir vasitə tapıb məğlubluq kompleksindən çıxmaq lazımdır. Milli səviyyədə elə bir nailiyyət əldə etməliyik ki, xalq Qarabağı uduzmağının fövqündə o nailiyyəti özününkü kimi qiymətləndirib önə çıxsın. Bu, elm, təhsil və başqa sahələrdə də ola bilər. Amma bu gün ictimai-siyasi və elm-təhsil həyatının heç bir sahəsində kiçik nailiyyət olmadığından sindromu aşa bilmirik. Hətta hakimiyyət «Eurovision» beynəlxalq mahnı yarışmasını Bakıda keçirtsə də, bunlar da xalqı bu vəziyyətdən çıxartmaq iqtidarında deyil. Ermənilərdə isə bir qaliblik sindromu olduğundan öz hüquqlarını qalib kimi müdafiə edirlər.
- ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri cənab Morninqstarın son müsahibəsində maraqları detallar var. Səfir hakimiyyətin ədalətli və azad seçkilər üçün şəffaflığı təmin edəcəyinə ümid edir. Cənab Morninqstarın ümidi gerçəkləşəcəkmi?
- Amerika diplomatı ümiddən danışanda, o demək deyil ki, hakimiyyəti özbaşına buraxıblar. Təbii ki, həmin diplomatik fikrin altında müəyyən mesajlar da var və hakimiyyətə təsir etmək istəyirlər. Amma dünyanın demokratik kəsimi müxalifətə dəstək verməsə, çətin olacaq. Baxın, Qərb dünyanın başqa ölkəsinə, Azərbaycandakı demokratiyanın inkişafına nə qədər pul ayırır, müqayisə edin, o zaman mənzərə aydın olacaq. Avropada və Türkiyədə kürdlərin bir neçə müstəqil kanalı olduğu halda, Azərbaycan müxalifətinin 1 saatlıq “Azərbaycan saatı” var, o da internet səviyyəsindədir.
- Əgər qanunvericiliyə son sərt dəyişiklikləri götürsək, Qərb nə edə bilər?
- Məsələ ondadır ki, həmin dəyişikliklər Avropa Şurasının standartlarına uyğun deyildi. Ona görə də Venessiya Komissiyası və AŞ PA-nin müvafiq qurumları məlum dəyişikliklərə etiraz etməliydi. Təəssüf ki, “kürü diplomatiyası” bu prosesdə öz rolunu bir daha oynadı. Bir qədər Avropa Birliyi öz mövqeyini ortalığa qoydu.
- Mən yenə də cənab Morninqstarın müsahibəsinə qayıdıram, səfirin bir neçə bölgədə 500-ə yaxın gənclə görüşünü vurğulamasının arxasında nələr görünür, yəni ABŞ rayonlarda özünün sosial bazasının olduğunu görsətmirmi?
- Doğrusu, gəncləri sosial qrup kimi götürüb önə çəkməyi məqsədə müvafiq hesab etmirəm. Ayrı-ayrı Qərbdə təhsil almış gənc liderlər vardı, məlum oldu ki, bu yol uğurlu deyil.
- Bəlkə gəncləri qıcqandığınızdan belə düşünürsünüz?
- Əksinə, biz böyük məmnuniyyətlə yerimizi gənclərə vermək istəyirik. Engelsin “hər hansı bir ictimai-siyasi hadisədə iştirak etməyən alim həmin hadisə haqqında heç zaman dəqiq fikir yürüdə bilməz” cümləsini xatırlatmaq istərdim, bu gün resepti amerikanlar verir. Amma ionlar ictimai-siyasi proseslərdə iştirak etmədiklərindən verdikləri resept adekvat olsun. Yalnız demokratik qüvvələrin reseptləri ABŞ tərəfindən müdafiə olunarsa, o zaman o Azərbaycan reallıqlarına ən uyğun gələn resept olar. Bilirik ki, indiki aparıcı partiyalar 20 ildir mübarizə aparıb, döyülüb, həbs olunublar, gənclərin çoxu isə siyasətin nə olduğunu bilmir, lap fəal olsalar da belə.
- Əgər 20 illik reseptiniz də hakimiyyəti dəyişə bilmirsə, müxalifətə inamın olmadığı ortalığa çıxmırmı?
- Ümumiyyətlə, inam məsələsində ehtiyatlı olmalıyıq, çünki Azərbaycan əhalisinin 90 faizi Allaha inanmır, indi sən bundan çıxış edib deyə bilərsənmi ki, Allah yoxdur?!
- 90 faiz böyük rəqəm deyilmi?
- Ciddi deyirəm, yerdə qalan 10 faizi haqqında şübhə edirəm, aparat olsaydı onu da deyə bilərdim.
- Siz hansı arqumentlərə əsasən 90 faizdən danışırsınız?
- Mən bilirəm ki, Azərbaycan totalitar rejimin əsarətin çıxıb, kəndlərin 90 faizində məscid yoxdur, cümə namazlarına əhalinin çox hissəsi heç getmir də. “Allah var” demək, elə Allaha inanmaq deyil ki.
- Məhərrəmlikdə özlərini döymək, qan vermək, Həcc Ziyarətinə güdənlərin saylarının artımı Sizə nəsə demirmi?
- Söhbət görüntüdən yox, inamdan gedir. Əgər xalqın 50+1 hissəsi Allaha inansaydı, indiki vəziyyət yaşanmazdı.
- Axı Azərbaycan cəmiyyətində hakimiyyətin xofu hələ də yaşayır...
- Çünki inamı yoxdur, ona görə qorxur. Qurani-Kərimdə yazılır ki, Allahdan başqa heç kəsdən qorxma. Əgər vətəndaşın hakimiyyətdən qorxusu varsa, deməli, Allaha da inanmır. Quranı-Kərimdə yazılıb ki, Allahdan qorxun, onun quluna qul olmayın. Azərbaycan əhalisini böyük əksəriyyəti məmuru, polis serjantını görəndə baş əyirsə, bu, onun Allaha inanmadığının göstəricisidir.
- O zaman məntiqi fikir yaranmırmı ki, dindəki qorxu da hakimiyyətlərə ömürlərini uzatmağa fürsət vermirmi?
- İki cür qorxu var: rasional və irrasional. İrrasional qorxu odur ki, insanın ölümündən qorxması təbiidir. Siyasətçinin qorxusu isə rasional qorxudur, çünki o, düşünür ki, filan addımı atsa, millətə ziyan verər. İkincisi məsuliyyətdən yaranan qorxudur.
- Elə bizim qorxumuz dindən gəlmirmi?
- Yox, dindən gələn qorxu vicdanla bağlıdır. Allah qarşısında qorxu odur ki, Siz ədalətin qarşısında qorxun və ədalətli olun. Azərbaycan əhalisinin 90 faizi ölümdən qorxur, ona görə müharibəyə getmir, zülmə qarşı çıxmır, halbuki, Allah həyatı itirməyi qorxmamağa tapşırır. Bir halda ki, Allah deyir ki, həyatını itirməkdən də qorxma, amma azərbaycanlılar müharibəyə gedib torpaqlarını azad etməkdən də qorxurlar. Yaxud Allah deyir ki, başqasının haqqını tapdamaqdan qorxun, amma cəmiyyətin 90 faizi korrupsiyaya bulaşıb və qorxmuruq ki, bu gündəyik. Allah-tala deyir ki, haram yeməkdən qorxun, zülmə qarşı cihad et, yetimin malını yemə, amma bizdə hər şey əksinədir. Məmur vəzifədə qalmaq üçün hər bir mənəvi imperativdən keçir. Beləliklə, bir xalq ki, Allaha inanmırsa, onun müxalifətə inanıb-inanmamasının nə mənası var? Hətta YAP-ın 1 faizi Heydər Əliyevə inanmır, baxmayın ki, yaltaqlıq edirlər, bunlar hamısı şəxsi maraqları üçündür. İnam yoxdursa, insanları istənilən falçı, ekstrasens vasitəsilə idarə etmək olar. Türkiyə vətəndaş bir partiyaya üzv olur, partiya seçkidə məğlub olsa belə, geri çəkilmir, üzvlükdə qalır, eləcə də futbol komandasına inanırsa, ona azarkeşlik edir. Bilirsiniz, bütün bunların bəlası bizim hələ də sovet xalqı təfəkküründən çıxa bilməməyimizdir. Nə vaxta qədər dəyərlərə bu cür yanaşma qalır, dəyişiklik gözləməyin.
